door: Wil Eikelboom, advocaat vreemdelingenrecht bij Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers in Amsterdam
Nooit werd de kloof tussen recht en praktijk mij zo duidelijk zichtbaar als vorige week, toen ik in Moria was.
Moria is de naam van het kamp op Lesbos waar het Griekse leger sinds zondag 20 maart enkele duizenden asielzoekers heeft gedetineerd met het doel hen zo snel mogelijk naar Turkije terug te sturen. Op andere Griekse eilanden zijn inmiddels vergelijkbare detentiecentra herrezen, alle het gevolg van de overeenkomst of ‘deal’ die de Europese Unie sloot met Turkije op 18 maart. Volgens die overeenkomst – die overigens feitelijk niet meer behelst dan een gezamenlijke verklaring en dus op zichzelf niet juridisch kan worden aangevochten – zal Turkije alle ‘irregular migrants’ die van Turkije naar Griekenland oversteken terugnemen. In ruil daarvoor zal de EU voor elke aldus teruggestuurde Syrier een andere Syrier vanuit Turkije laten terugkeren. Ronkende taal met als boodschap: stap niet meer in dat bootje, je komt Europa op die manier niet in.
Tegelijk geldt in Griekenland nog steeds het Gemeenschappelijk Europees Asielsysteem, hoewel de laatste jaren vooral in theorie. Dat betekent onder meer dat iedereen er het recht heeft om asiel aan te vragen en de individuele beoordeling daarvan af te wachten.
Die twee uitgangspunten botsen natuurlijk. Want eerlijke individuele asielbeoordelingen zullen ertoe leiden dat niet iedereen wordt teruggestuurd, en dat was nu juist de kern van de deal.
Nu wordt het recht wel vaker geplooid naar de grillen van de politiek. Voor het asielrecht geldt dit des te sterker, het is een zeer gepolitiseerd gebied. In dit geval heeft Griekenland onder druk van ‘Europa’ er binnen een week een aantal wetswijzigingen doorheen gejaagd waarmee alle waarborgen die uitgingen boven het Europese minimum zijn verdwenen. Maar dat Europese minimum, onder meer de Procedurerichtlijn, staat nog steeds overeind en is op zichzelf voldoende beletsel voor de politiek zo vurig gewenste snelle en integrale uitzettingen.
Waar de letter van de wet zo duidelijk in de weg staat aan de wensen van de politiek zit de rek vooral in de uitvoering. Er is dus alle reden voor enig wantrouwen ten opzichte van de in Griekenland te voeren procedures en waarborgen in de praktijk.
Mijn collega en ik gingen op onderzoek uit en waren op 24 en 25 maart op Lesbos. Wat we zagen was nog erger dan we hadden gevreesd. Nu is Griekenland al jaren een land waar het feitelijk aanvragen van asiel vrijwel onmogelijk is. Dat was voorheen echter minder problematisch, omdat vrijwel niemand asiel wil in dat land waar de voorzieningen, ook volgens het EHRM, onder de maat zijn.
Nu de keuze is teruggebracht tot asiel in Griekenland of uitzetting naar Turkije ligt de situatie anders. En nu er een welhaast onbeperkt Europees budget lijkt te zijn om de ‘deal’ te verwezenlijken, zou er snel werk gemaakt moeten kunnen worden om het Griekse asielsysteem naar een Europees minimumniveau te tillen.
In Moria zag ik inderdaad veel Europese ambtenaren; met name ook Nederlanders. Maar die bleken er alleen te zijn voor de bewaking van de asielzoekers en, zo werd voorzien, het massale transport naar Turkije. Als advocaat kreeg ik toegang tot het centrum maar de faciliteiten die nodig zijn om advocatenwerk te doen ontbraken volkomen. Zwetend in de felle zon sprak ik met een flink aantal gedetineerden. Iedereen die ik er sprak wilde asiel aanvragen; niemand was verteld hoe dat zou moeten. Er was geen informatie rondgedeeld, er waren geen tolken, er was vooral onzekerheid. Een dag na mijn bezoek werd andere advocaten de toegang geheel ontzegd. De asielprocedure is nog niet eens begonnen maar sinds maandag 4 april varen de eerste boten naar Turkije.
Het wordt tijd dat praktijk en recht weer naar elkaar toe groeien, daar in Griekenland.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten